Okula giden otizmli çocukları olan aileler için uyku düzeni sağlamak ve çocuğun uykuya hazırlanabilmesi için kişisel ihtiyaçlarını karşılamak biraz sorunlu bir süreçtir. Bu süreci doğru ve karalı adımlarla her çocuğun bireysel farklılığını da dikkate alarak planlamak gerekir. Her çocuğu aynı uyku rutinini deneyerek uykuya hazırlayamazsınız. Siz öncelikle kendi çocuğunuzu gözlemlemelisiniz. Eğer çocuğunuzun gittiği bir kreş, oyun veya bakım evinde uyku saati varsa öğretmen ve yardımcı personelin gözlemlerinden de mutlaka faydalanarak bir plan yapmalısınız. Bu gözlemler oldukça önemli çünkü uykuya gitmeden önce çocuğunuzun nasıl vakit geçirdiği nelerle ilgilendiği, hangi besinleri tükettiği, nerede uyumak istediği, yatağına yatmaya zorlandığında nasıl tepkiler verdiği gibi bilgileri elde etmemizi sağlar. Sizde elinizde daha çok bilgiyle kendinizden daha emin bir şekilde uyku planı hazırlarsınız.
Öncelikle günümüzde sıklıkla üzerinde durulan beslenmeye dikkat çekelim. Bir çok uzman otizm ve benzeri gelişimsel bozukluklarda beslenmenin önemini vurgulamaktadır fakat beslenme ile ilgili kanıtlanmış çok az veri bulunmaktadır. Öyleyse kulaktan dolma aslı astarı olmayan bilimselliği kanıtlanmamış yöntemlerle değil de yalnızca çocuğumuzu değil her insanı rahatlatacak, sağlıklı bir vücut dengesine sokacak bilgilerle başlayalım. Lütfen ama lütfen çocuğumuzun günlük beslenme düzenine önem verelim. Evet bazı çocuklarımız pek çok gıdayı reddediyor, tek tip beslenme dediğimiz beslenme ile yaşamına devam ediyor. Değiştirmeyi denediğiniz sağlıklı beslenme düzenine çocuğunuz çok tepki verdiyse ve pek başarılı olamadıysanız en azından bunları deneyebilirsiniz.
- Uyumadan önce şekerli ve kafeinli gıdalardan uzak durun.
- Eğer tuvalet eğitimi döneminde değilseniz uyumadan bir iki saat önce çok sıvı gıda almasının önüne geçin.
- Çocuğunuzun bağırsak düzenini bozduğunu bildiğiniz gıdalar varsa ulaşmasına engel olun.
- Aç uyumadığından emin olun ama yatmadan hemen önce yemek yemesine müsaade etmeyin.
- Kullandığı ilaçları doğru bir beslenme sırasına göre yani doktorunuzun önerdiği düzende saat şaşmadan verin.
Çocuğunuzun gün boyu enerjisini atabilmek için yapacağı oyun aktiviteleri ve egzesizleri planlayın, aksatmadan uygulayın. Çünkü otizmli çocuklar var olan enerjilerini doğru bir yönlendirmeyle attıklarında daha huzurlu ve rahat olurlar. Özellikle yüzme sporunun uyku düzenine katkısı inkar edilemez. Eğer çocuğunuz yüzmekten hoşlanmıyorsa başka spor dallarını deneyin. Hiç biri olmuyorsa sık sık yürüyüş yaparak zıplamalı, koşturmacalı oyunlar oynayarak hareket etmesini sağlayın.
Elektronik aletlerden uzak durmak uyku alışkanlığı için önemli. Özellikle tablet ve bilgisayarda vakit geçiren otizmli çocukların akranlarına göre daha az uyku uyudukları bilimsel olarak kanıtlanmış. Melatonin hormonunun düzenini bozan televizyon telefon tablet gibi elektronik aletlerin gün içinde eğitim amaçlıda olsa çok saat kullanılması uyku düzenini etkiliyor. Özellikle de yatmadan önce izlenen videolar oynanan oyunlar meletonin hormonu üretimini değiştirdiği için vücut saatini bozuyor.
Yatmadan önce çocuğunuz sinirli ve huzursuzsa onu sakinleştirecek aktiviteler yapın. Sakinleşmesi için bir şarkı dinlemek, sevdiği oyuncakla oynamasını sağlamak, sırtını kaşımak gibi her çocuk için kendine has sakinleşme yöntemleri deneyin. Sonrasında yatağına yatmasını isteyin.
Çocuğunuzla uyumadan önce konuşun, ona neden uyuması gerektiğini basit ve kısa ifadelerle anlatın. Onu uykuya davet etmek için aynı cümleyi her uyku saati söyleyebilirsiniz ”uyku zamanı”, ”yatağına yat ve uyu” gibi. Çocuğunuzun ışık, sıcaklık ve ses gibi etmenlerden etkilendiğini düşünüyorsanız odasını o yatmadan önce ayarlayın. Bazı çocuklarda yatakta kullandığınız nevresim ve pike dokusu, kullanılan deterjan ve yumuşatıcı kokusu, yastık boyu ve kullanılan kumaşların dokusu uykuya geçmenin ve sağlıklı uykunun kalitesini değiştireceğinden iyi bir gözlemci olmalısınız. Çocuğunuzun kişisel ihtiyaçlarına ve tercihlerine lütfen değer verin.
Ve son olarak önereceğimiz şey uykudan uyanma saati her gün aynı saatte çocuğunuzu uyandırmaya alıştırmanız önemli. Daha çok uyumak istese de yaşının ihtiyaç duyduğu süreyi tamamladıktan sonra aynı saatte uyandırılmak onun uykusunun düzeni açısından önemli. Gün içerisinde de uyku saatlerinin süresi dikkatlice planlanmalı ki gece uykusuna rahatlıkla geçebilsin.
Başka bir yazımızda uyku ihtiyacı az olan ve gece uykusunu gündüz uykusuna çeviren çocuklardan ve önerilerden bahsedeceğiz.
